Aero A-300
W styczniu 1936 roku departament lotnictwa czechosłowackiego Ministerstva Narodni Obrany (MNO) opracował program budowy prototypów samolotów kilku kategorii, którego celem było pozyskanie nowoczesnych samolotów bojowych dla modernizacji Československeho Vojenskeho Letectva (ČSVL). W programie przewidziano m.in. budowę wielomiejscowego dwusilnikowego dziennego i nocnego średniego samolotu bombowego o wysokich osiągach, oznaczonego jako Typ IV. Najszybciej na wstępne wymagania MNO odpowiedziała firma Aero, w której już w maju 1936 roku opracowano projekt wstępny dwusilnikowego samolotu bombowego A-206, opartego na konstrukcji samolotu pasażerskiego A-204. Zamierzano w nowym samolocie wykorzystać skrzydła z A-204, natomiast zupełnie nowy miał być obszerniejszy kadłub i zespół napędowy – brytyjskie 9-cylindrowe silniki gwiazdowe typu Bristol “Mercury” IX, których produkcję licencyjną pod nazwą “Merkur” miały podjąć zakłady Walter.
W lipcu 1936 roku Ministerstvo Narodni Obrany zleciło firmie Aero opracowanie kolejnego projektu samolotu bombowego – opartego na A-206, ale z kilkoma istotnymi modyfikacjami. W sierpniu tego samego roku MNO sprecyzowało swoje szczegółowe wymagania taktyczno-techniczne dla dwusilnikowego średniego samolotu bombowego Typ IV i rozesłało je do kilku największych wytwórni lotniczych. Na ich podstawie w wytwórni Letov rozpoczęto prace nad projektem samolotu Š-43, w wytwórni Avia nad projektami B-36 i B-158, w ČKD-Praga nad projektem E-48, a w wytwórni Aero zmodyfikowano pierwotny projekt A-206 i nowy samolot oznaczono A-300.
W 1937 roku na narodowej wystawie lotniczej firma Aero po raz pierwszy pokazała model samolotu A-300. Samolot miał mieć skrzydła o konstrukcji podobnej do zastosowanej w A-204 i A-206, różniące się jedynie rodzajem klap. Natomiast zupełnie nowy kadłub mieścił w oszklonym przodzie stanowisko obserwatora/bombardiera, dalej kabinę pilota i umieszczoną tuż za nią wysuwaną z kadłuba obrotową wieżyczkę strzelecką, zakończoną niewielką przezroczystą kopułką (umożliwiała ona obserwację przestrzeni wokół samolotu nawet w schowanej pozycji wieżyczki). Dalej w kadłubie znajdowała się komora bombowa, a za nią w podłodze otwierane tylne dolne stanowisko strzeleckie. Do napędu samolotu przewidywano silniki typu “Mercury” IX, umieszczone w gondolach na skrzydłach i zaopatrzone w osłony typu NACA. Zastosowano nowoczesne brytyjskie 3-łopatowe śmigła przestawialne typu De Havilland, których produkcję licencyjną również zamierzano podjąć w Czechosłowacji. W odróżnieniu od A-204 i A-206 bombowiec A-300 miał zupełnie nowe usterzenie z podwójnymi statecznikami pionowymi.
Prace nad budową prototypu A-300 przeciągnęły się aż do 1938 roku, głównie z powodu kłopotów z czechosłowackim systemem chowania podwozia typu Pantof. Rozpoczęcie badań prototypu wielokrotnie przekładano: miały się zacząć w styczniu, potem w marcu, a wreszcie w czerwcu 1938 roku. Wprawdzie prototyp oderwał się po raz pierwszy od ziemi już w kwietniu 1938 roku z podwoziem zablokowanym w pozycji otwartej, ale oficjalne próby w locie rozpoczęto dopiero w lecie. Prowadził je pilot fabryczny wytwórni Aero Karel Vaněk. W tym samym roku prototyp przekazano do prób do VTLÚ (Vojensky Technicky Letecky Ústav), gdzie otrzymał białe oznaczenie taktyczne S 5 wymalowane po obu stronach kadłuba.
Próby wykazały, że samolot jest łatwy w pilotażu i ma znakomite osiągi. Np. jego prędkość 456 km/h była wyższa niż standardowych wówczas czechosłowackich myśliwców Avia B-534 i tylko niewiele niższa niż prototypu najnowszego jednopłatowego myśliwca Avia B-35. Samolot był też łatwiejszy w produkcji i eksploatacji niż licencyjne dwusilnikowe bombowce B-71 (sowieckie SB-2).
Jeszcze w 1938 roku MNO zamierzało zamówić wstępną serię 15 samolotów pod oznaczeniem wojskowym B-72. W ich produkcji miała też uczestniczyć firma ČKD-Praga, gdzie zamierzano montować skrzydła. Zainteresowanie licencyjną produkcją 12 samolotów wykazała też Grecja. Zajęcie Czechosłowacji przez Niemcy w marcu 1939 roku przekreśliło jednak te plany. Jedyny zbudowany prototyp przejęli Niemcy i dostarczyli do testów firmie Focke-Wulf w Bremie. Ostatecznie A-300 został tam po serii prób złomowany. Niemcy przerwali również budowę dwóch dalszych prototypów.
Samolot A-300 był niewątpliwie najnowocześniejszym bombowcem czechosłowackiego lotnictwa, zbudowanym przed zajęciem tego kraju przez Niemcy. Konkurencyjne Letov Š-43 i Praga E-48 nie wyszły bowiem poza stadium projektów, a jedyny prototyp – niezbyt zresztą udanej – Avii B-158 zbudowano w odmianie rozpoznawczej.
Dane taktyczno-techniczne:
Konstrukcja: dwusilnikowy czteromiejscowy dolnopłat wolnonośny z zakrytymi kabinami załogi i trójkołowym chowanym podwoziem z kółkiem ogonowym. Konstrukcja mieszana metalowo-drewniana z pokryciem głównie sklejkowym i częściowo płóciennym. Usterzenie wolnonośne z podwójnymi statecznikami pionowymi.
Wymiary
rozpiętość 19,05 m (wg [2] 19,20 m)
długość 13,50 m
powierzchnia nośna 45,50 m2
Masy
masa własna 4337 kg (wg [2] 3955 kg)
masa startowa 6040 kg
Osiągi
prędkość maksymalna 456 km/h (wg [2] 470 km/h)
prędkość przelotowa 430 km/h
czas wznoszenia na wysokość 4000 m – 7 minut
czas wznoszenia na wysokość 5000 m – 9 minut 6 sekund
pułap 9400 m (wg [2] 8300 m)
zasięg (z maksymalnym ładunkiem bomb) 900 km
zasięg (z 900 kg bomb) 1400 km
zasięg (do zadań rozpoznawczych) 1800 km
zasięg maksymalny 2200 km
Napęd: dwa 9-cylindrowe silniki gwiazdowe, chłodzone powietrzem, typu Bristol “Mercury” IX o maksymalnej mocy startowej po 610 kW (830 KM) każdy i mocy nominalnej po 478 kW (650 KM), napędzające metalowe 3-łopatowe śmigła przestawialne typu De Havilland
Uzbrojenie: trzy ruchome karabiny maszynowe kalibru 7,92 mm wzór 30 (jeden w przodzie kadłuba w przeszklonej kabinie obserwatora/bombardiera z zapasem 300 nabojów, jeden w wysuwanej obrotowej wieżyczce na grzbiecie kadłuba za kabiną pilota z zapasem 400 nabojów i jeden w otwieranym tylnym dolnym stanowisku strzeleckim) oraz maksymalnie 1000 kg bomb w komorze bombowej w kadłubie (bomby były ułożone w pozycji pionowej)
Załoga: 4 osoby (pilot + bombardier/obserwator + 2 strzelców pokładowych)
Wytwórnia: Aero, továrna letadel, dr. Kabes, Praha-Vysočany, Czechosłowacja
Produkcja: 1 prototyp
Użytkownicy: Czechosłowacja, Niemcy