Aichi S1A “Denko”
Autor Leszek Wieliczko
Uzupełnienia Jarosław Jaworski
W pierwszych latach wojny na Pacyfiku japońskie lotnictwo Marynarki nie odczuwało potrzeby posiadania specjalizowanego myśliwca nocnego i nie wykazywało również zainteresowania opracowaniem takiego samolotu. Dopiero w 1943 roku nocne naloty bombowe amerykańskich samolotów Boeing B-17 “Flying Fortress” i Consolidated B-24 “Liberator” na japońskie bazy morskie na Pacyfiku, a zwłaszcza naloty ciężkich bombowców strategicznych Boeing B-29 “Superfortress” na cele położone na macierzystych Wyspach Japońskich, zmusiły Kaigun Koku Hombu – dowództwo lotnictwa Cesarskiej Marynarki – do przedsięwzięcia odpowiednich środków zaradczych. Do roli nocnych samolotów myśliwskich z lepszym lub gorszym skutkiem usiłowano dostosować inne, istniejące typy samolotów. Powstały w ten sposób odmiany myśliwskie nocne pokładowego samolotu bombowego Kugisho D4Y2-S, pokładowego samolotu rozpoznawczego Nakajima C6N1-S, szybkiego bombowca bazowego Kugisho P1Y1-S “Byakko” i P1Y2-S “Kyokko” oraz samolotu myśliwskiego i rozpoznawczego dalekiego zasięgu Nakajima J1N1-S “Gekko”.
Pierwsze sukcesy tego ostatniego typu w roli nocnego myśliwca skłoniły Kaigun Koku Hombu do sformułowania pod koniec 1943 roku warunków konstrukcyjnych 18-Shi Hei (18-Shi Typ C) dla nowego nocnego samolotu myśliwskiego, zdolnego do zwalczania latających na dużych wysokościach bombowców B-29. Żądano w nich prędkości maksymalnej 685 km/h na wysokości 9000 m, czasu wznoszenia na wysokość 6000 m najwyżej 8 minut, długotrwałości lotu 5 godzin, uzbrojenia złożonego co najmniej z dwóch działek kalibru 30 mm oraz wyposażenia w urządzenie radarowe. Opracowania projektu podjęły się zakłady Aichi, nie obciążone w owym czasie pilniejszymi zadaniami tak jak inne wytwórnie lotnicze.
Projekt firmy Aichi, oznaczony w wytwórni symbolem AM-25, a przez lotnictwo Marynarki nazwany 18-Shi Hei Yasen Denko (Doświadczalny 18-Shi Hei (Typ C) Nocny Samolot Myśliwski “Denko”, ang. Navy Experimental 18-Shi Hei (Type C) Night Fighter “Denko”; Denko = Snop Światła) lub krótko S1A1, był dużym dwusilnikowym dolnopłatem wolnonośnym całkowicie metalowej konstrukcji. Załoga była dwuosobowa, przy czym pilot siedział w przedniej kabinie zakrytej kroplową osłoną, a operator radaru i strzelec w jednej osobie zajmował miejsce w kadłubie pomiędzy kabiną pilota a zdalnie sterowaną wieżyczką strzelecką. Jego kabina osłonięta była od góry małą kulistą kopułką i wyposażona w boczne okienka. Silne uzbrojenie strzeleckie samolotu składało się z trzech działek umieszczonych w przodzie kadłuba i dwóch dalszych w zdalnie sterowanej obrotowej wieżyczce strzeleckiej. Działka w wieżyczce w zasadzie nie służyły do celów obronnych, lecz do zwalczania nieprzyjacielskich bombowców lecących na wyższym pułapie. W stosunku do stosowanego w poprzednich konstrukcjach nocnych myśliwców montowania działek na sztywno pod odpowiednim kątem w kadłubie pomysł firmy Aichi z obrotową wieżyczką nie zmuszał do celowania całym samolotem, a tym samym dawał wiekszą swobodę w przechwytywaniu bombowców. Temu samemu celowi służyło również obrotowe (wychylne) zamontowanie dwóch działek kalibru 20 mm w przodzie kadłuba. Mogły się one wychylać w górę o kąt 30o w stosunku do swojego normalnego poziomego położenia, co pozwalało na ostrzeliwanie wyżej lecących samolotów w locie poziomym. Dodatkowo samolot mógł przenosić pod kadłubem dwie bomby o masie maksymalnej po 250 kg lub cztery bomby fosforowe o masie po 60 kg albo – zamiast bomb – dwa dodatkowe odrzucane zbiorniki paliwa o pojemności po 700 litrów.
Do napędu samolotu S1A1 przewidywano początkowo dwa silniki gwiazdowe typu Nakajima NK9K-S “Homare” 22, ale ich moc na dużych wysokościach okazała się niewystarczająca. Początkowo zakładano, że samolot osiągnie prędkość maksymalną rzędu 629 km/h, czyli i tak sporo mniej niż zakładały warunki specyfikacji 18-Shi Hei. W toku dalszych prac konstrukcyjnych okazało się, że z powodu wzrostu masy prędkość jeszcze spadnie do 589 km/h. Dopiero zastosowanie nowej wersji silników Nakajima NK9K-L “Homare” 24 z turbosprężarkami miało umożliwić osiągnięcie prędkości 679 km/h.
Kaigun Koku Hombu zamówiło w firmie Aichi budowę dwóch prototypów, ale żaden z nich nie został ukończony przed kapitulacją Japonii. Oba prototypy – pierwszy skompletowany w około 70%, a drugi w 90% – uległy zniszczeniu w czasie kilku amerykańskich nalotów bombowych na Nagoję, podczas których ucierpiały także zakłady Aichi w Eitoku.
Samolot S1A1 “Denko” był pierwszym i jedynym nocnym samolotem myśliwskim japońskiego lotnictwa Marynarki skonstruowanym od podstaw do tej roli. Trudno oceniać jego ewentualną skuteczność w walce, gdyż żaden z prototypów nie został nawet oblatany. Silniki przewidywane w projekcie nie zapewniały samolotowi spodziewanych osiągów. Nie ma też żadnych informacji w dostępnej literaturze na temat parametrów zastosowanego radaru. Nie wiadomo również, jak konstruktorzy firmy Aichi rozwiązali problem zdalnego sterowania wieżyczki strzeleckiej – wcześniejsze próby tego typu układów, przeprowadzone w prototypie myśliwca Nakajima J1N1, zakończyły się fiaskiem.
Dane taktyczno-techniczne z silnikami typu NK9K-S “Homare” 22 (projektowane):
Konstrukcja: dwusilnikowy dwumiejscowy dolnopłat wolnonośny z zakrytymi kabinami załogi i chowanym trójkołowym podwoziem z kółkiem ogonowym. Usterzenie klasyczne, wolnonośne. Konstrukcja całkowicie metalowa. Zapas paliwa normalny 3410 litrów, maksymalny (z dwoma dodatkowymi zbiornikami podwieszanymi o pojemności po 700 litrów każdy) 4810 litrów.
Wymiary
rozpiętość 17,50 m
długość 15,10 m (wg [3] i [6] 14,25 m, wg [5] 14,65 m)
wysokość 4,61 m (wg [3] i [6] 4,25 m)
powierzchnia nośna 47,00 m2
Masy
masa własna 7320 kg (wg [5] 6820 kg)
masa użyteczna 2860 kg (wg [5] 2875 kg)
masa startowa 10180 kg (wg [5] 9695 kg)
masa startowa maksymalna 11510 kg (wg [5] 10900 kg)
Osiągi
prędkość maksymalna 589 km/h na wysokości 8000 m (wg [5] 600 km/h na wysokości 9000 m)
prędkość przelotowa 444 km/h na wysokości 4000 m
prędkość lądowania 144 km/h
czas wznoszenia na wysokość 6000 m – 9 minut 30 sekund
czas wznoszenia na wysokość 9000 m – 14 minut 45 sekund (wg [5] 15 minut 30 sekund)
pułap 12000 m (wg [3] i [6] 11000 m, wg [5] 12300 m)
zasięg normalny 1696 km (wg [5] 1760 km)
zasięg maksymalny 2542 km (wg [5] 2800 km)
długotrwałość lotu 5 h
Napęd: początkowo – dwa 18-cylindrowe silniki gwiazdowe w układzie podwójnej gwiazdy, chłodzone powietrzem, typu Nakajima NK9K-S “Homare” 22 (inaczej Ha-45-22) o mocy startowej po 1491 kW (2000 hp, 2028 KM) każdy, mocy po 1406 kW (1885 hp, 1911 KM) na wysokości 1750 m i mocy po 1208 kW (1620 hp, 1643 KM) na wysokości 6400 m, napędzające 4-łopatowe metalowe śmigła przestawialne o średnicy 3,45 m
docelowo – dwa 18-cylindrowe silniki gwiazdowe w układzie podwójnej gwiazdy, chłodzone powietrzem, typu Nakajima NK9K-L “Homare” 24 (inaczej Ha-45-24) o mocy startowej po 1491 kW (2000 hp, 2028 KM) każdy i mocy po 1327 kW (1780 hp, 1805 KM) na wysokości 9000 m, napędzające 4-łopatowe metalowe śmigła przestawialne o średnicy 3,45 m
Uzbrojenie: jedno stałe działko kalibru 30 mm Typ 5 w przodzie kadłuba (z zapasem 100 nabojów), dwa ruchome (wychylne) działka kalibru 20 mm Typ 99 Model 2 w przodzie kadłuba (z zapasem po 400 nabojów na lufę), dwa ruchome działka kalibru 20 mm Typ 99 Model 2 w zdalnie sterowanej obrotowej wieżyczce strzeleckiej na grzbiecie tylnej części kadłuba (z zapasem po 200 nabojów na lufę) oraz dodatkowo bomby o masie maksymalnej do 500 kg na zewnętrznych zaczepach pod kadłubem (typowo dwie bomby o masie po 250 kg lub cztery bomby o masie po 60 kg)
Załoga: 2 osoby (pilot + operator radaru/strzelec)
Wytwórnia: Aichi Kokuki Kabushiki Kaisha, Eitoku, Nagoya, Japonia
Produkcja: 2 prototypy w różnych fazach budowy
Uzupełnienia.
Ciekawe jest to, że rozwój nocnego lotnictwa myśliwskiego Cesarskiej Marynarki, był niemal w 100% zasługą jednego charyzmatycznego oficera – komandora Kozono. To on (w wyniku obserwacji poczynionych podczas wizyty w Rzeszy) stał się motorem całego przedsięwzięcia – jako dowódca 251 Kokutai w Rabaul, a później 302 Ku w Japonii. To on “na siłę” forsował swoje teorie i wizje, nie bacząc na mało przychylne stanowisko Sztabu. Był tak silną osobowością, że nawet dużo wyżsi stopniem oficerowie, dosłownie uginali się pod presją jego argumentów. Kiedy podobne działania zaczęły przynosić konkretne efekty, nikt już nie śmiał mu się przeciwstawiać, a koncepcja stworzenia specjalizowanych nocnych maszyn myśliwskich, już oficjalnie przeniosła się na deski kreślarskie i linie produkcyjne.
