Bloch MB-155
Autor Leszek Wieliczko
Niedługo przed II wojną światową znana francuska wytwórnia lotnicza Marcela Blocha opracowała serię dość udanych samolotów myśliwskich MB-150, MB-151 i MB-152, z których dwa ostatnie zostały wprowadzone do produkcji seryjnej. Ich konstruktor Lucien Servanty, szef zespołu konstrukcyjnego firmy Bloch, opracował jeszcze dwa rezerwowe projekty z amerykańskimi silnikami – MB-153 i MB-154 – na wypadek chwilowego braku rodzimych silników Gnôme-Rhône. Jak się jednak okazało, nie było potrzeby wprowadzania ich do produkcji.
Servanty skupił się więc na udoskonalaniu samolotów MB-152, produkowanych seryjnie w zakładach koncernu SNCASO w Châteauroux-Déols. Współpracował przy tym z szefem konstruktorów tamtejszej wytwórni Gabrielem Fandeux. Wprowadzone przez ten duet zmiany zaowocowały opracowaniem samolotu MB-155, którego pierwszy prototyp z numerem No.01 został oblatany w Déols 3 grudnia 1939 roku przez pilota doświadczalnego Maurice’a Bellecroix. W stosunku do seryjnego MB-152 nowy myśliwiec miał osłonę silnika o nieco większej średnicy, bez charakterystycznych kroplowych wytłoczeń na dźwignie zaworów. Poprawiono dzięki temu chłodzenie silnika, a dodatkowo zwiększono przekrój kadłuba na odcinku między silnikiem a siódmą wręgą. Zastosowano także stałe kółko zamiast płozy ogonowej, wolnonośne stateczniki poziome i klapki wyważające (trymery) na lotkach. Podwyższono również o około 0,3 m statecznik pionowy. Kabinę pilota przesunięto o około 0,5 m do tyłu, co pozwoliło na powiększenie zbiornika paliwa z 427 do 480 litrów. Jej wiatrochron otrzymał zaokrągloną przednią szybę (w seryjnych samolotach zamierzano tam montować płytę pancerną ze specjalnego szkła Triplex). Lekko wypukłą szybę górną zastosowano też w ruchomej części osłony, a w garbie kadłuba za kabiną pilota umieszczono dodatkową parę okien.
Do napędu MB-155 posłużył taki sam jak w ostatnich seriach MB-152 silnik typu Gnôme-Rhône 14N-49 o mocy 808 kW (1100 KM), napędzający 3-łopatowe śmigło typu Chauviere 371. Również uzbrojenie MB-155 pozostawiono bez zmian. Składało się ono z dwóch działek i dwóch karabinów maszynowych w skrzydłach, z wylotami luf poza okręgiem śmigła. Bębnowe zasobniki amunicyjne do działek i kaemów miały jednak małą pojemność i Servanty zamierzał w przyszłości przekonstruować strukturę skrzydła tak, aby można było instalować zasobniki taśmowe, mieszczące większy zapas nabojów. Dokumentację projektową takiego skrzydła rzeczywiście wkrótce opracowano, ale nie zostało ono nigdy zastosowane. Mimo to modyfikacja do wersji MB-155 okazała się udana. Samolot był o prawie 40 km/h szybszy niż MB-152 z silnikiem 14N-25. Nie przewyższał wprawdzie prędkością MB-152 z silnikiem 14N-49, miał natomiast znacznie większy zasięg i lepszą zwrotność. Poprawiły się też warunki pracy silnika, co pozwalało na utrzymywanie maksymalnej mocy przez dłuższy czas.
rysunek: Marek Ryś
Tymczasem prototyp MB-155-01 – po kilku lotach próbnych – przebazowano do Villacoublay, gdzie dokonano kolejnych poprawek konstrukcyjnych. Przede wszystkim znowu wprowadzono zastrzały pod statecznikami poziomymi, a ponadto zmieniono stery wysokości i śmigło na 3-łopatowe firmy Bloch. Tak zmodyfikowany prototyp stał się wzorcem dla samolotów seryjnych MB-155C1, których budowę w ilości 403 sztuk zamówiono w tym samym czasie. Pierwszy egzemplarz seryjny (No.701) oblatano w Déols 3 kwietnia 1940 roku. Do połowy czerwca wyprodukowano dalsze dwa egzemplarze, a do 25 czerwca kolejne siedem. Część samolotów MB-155 odleciała na południe Francji, a dwa zostały całkowicie zniszczone podczas niemieckiego nalotu na fabrykę SNCASO w dniu 18 czerwca 1940 roku.
Po wejściu w życie w dniu 25 czerwca 1940 roku rozejmu pomiędzy Francją a Niemcami wojska niemieckie wycofały się poza linię demarkacyjną i wytwórnia SNCASO w Déols znalazła się w nieokupowanej części Francji (tzw. Zone Non-Occupée). Władze niemieckie pozwoliły na budowę dalszych 19 myśliwców MB-155 (do numeru fabrycznego 729 włącznie). Wyprodukowane samoloty trafiły do jednostek myśliwskich GC I/8 na lotnisku Montpellier i GC II/8 w Marignane, gdzie do 1942 roku pozostawały w czynnej służbie Armée de l’Air de l’Armistice, uzupełniając znajdujące się na wyposażeniu tych grup myśliwce MB-152. W 1942 roku władze w Vichy postanowiły ujednolicić używany sprzęt lotniczy i jako standardowy myśliwiec wybrany został Dewoitine D-520. Maszyny MB-155 zmagazynowano jako rezerwę.
W dniu 27 listopada 1942 roku wojska niemieckie zajęły południową Francję. Lotnictwo Vichy zostało rozwiązane, a jego samoloty – w tym także nieliczne myśliwce MB-155 – przejęła na swoje potrzeby Luftwaffe. Znalazły one zastosowanie m.in. w szkołach lotniczych Luftwaffe i w jednostkach bojowych do zadań treningowych.
Dane taktyczno-techniczne:
Konstrukcja: jednosilnikowy jednomiejscowy dolnopłat wolnonośny z zakrytą kabiną i chowanym trójkołowym podwoziem z kółkiem ogonowym. Konstrukcja metalowa. Usterzenie klasyczne, stateczniki poziome wsparte zastrzałami. Zapas paliwa 480 litrów w kadłubie.
Wymiary
rozpiętość 10,54 m
długość 9,05 m (wg innych źródeł 9,11 m)
wysokość 3,21 m (wg innych źródeł 3,95 m)
powierzchnia nośna 17,32 m2
Masy
masa własna 2140 kg
masa startowa 2900 kg (wg innych źródeł 2850 kg)
Obciążenia
obcążenie powierzchni nośnej 167,44 kg/m2
obciążenie mocy 3,59 kg/kW (2,67 kg/KM)
Osiągi
prędkość maksymalna 520 km/h (wg innych źródeł 510 km/h) na wysokości 4500 m
czas wznoszenia na wysokość 4000 m – 6 minut 54 sekundy
pułap 10000 m
zasięg 750 km
zasięg maksymalny 1050 km
Napęd: jeden 14-cylindrowy silnik gwiazdowy w układzie podwójnej gwiazdy, chłodzony powietrzem, typu Gnôme-Rhône 14N-49 o mocy 808 kW (1100 KM), napędzający 3-łopatowe metalowe śmigło przestawialne typu Chauviere 371 (początkowo) lub Bloch (później)
Uzbrojenie: dwa stałe działka kalibru 20 mm typu Hispano-Suiza HS-404 (z zapasem po 60 nabojów na lufę) oraz dwa stałe karabiny maszynowe kalibru 7,5 mm typu MAC wz.34 (z zapasem po 300 – według innych źródeł po 500 – nabojów na lufę) – wszystkie w skrzydłach
Załoga: 1 osoba
Wytwórnia: Société Nationale de Constructions Aéronautiques du Sud-Ouest (SNCASO), Châteauroux-Déols, Francja (przed upaństwowieniem Avions Marcel Bloch, Courbevoie, Francja)
Produkcja: 1 prototyp + 29 egzemplarzy seryjnych
Użytkownicy: Francja (w tym lotnictwo Vichy), Niemcy (Luftwaffe)
Wykaz literatury:
1. Letectvi + Kosmonautika nr ?/81
2. Nowa Technika Wojskowa nr 8/99 i 9/99
3. Ch. Chant “Samoloty II wojny światowej”, Bellona, Warszawa, 2000
4. W. Green, G. Swanborough “The Complete Book of Fighters”, Smithmark, New York, 1994
5. A. Pelletier “French Fighters of World War II in action” (Aircraft Number 180), Squadron/Signal, Carrollton, 2002
