Hopfner (Hirtenberg) HS-9

Tekst Leszek Wieliczko.

Firma Hopfner Flugzeugbau założona została w latach 20-tych w Aspern niedaleko Wiednia przez inż. Theodora Hopfnera – jednego z najbardziej znanych międzywojennych konstruktorów austriackich. Pod koniec lat 20-tych i na początku 30-tych w Hopfner Flugzeugbau powstała cała seria jednosilnikowych kilkumiejscowych lekkich samolotów pasażerskich HV-2, HV-3, HV-4 i HV-6 oraz dwumiejscowych sportowych, szkolnych i szkolno-treningowych HS-5 i HS-8. Ten ostatni typ znalazł też zastosowanie w utworzonych w 1935 roku – po zniesieniu ograniczeń Traktatu Wersalskiego z 1919 roku – austriackich wojskach lotniczych Fliegertruppen des Österreichischen Bundesheeres.

W 1932 roku Theo Hopfner przy udziale inż. Árpáda Lampicha skonstruował nowy samolot sportowy, szkolny i treningowy HS-9, bedący dalszym udoskonalonym rozwinięciem wcześniejszego typu HS-8. Był to dwumiejscowy jednosilnikowy górnopłat typu “parasol” z odkrytymi kabinami i stałym trópodporowym dwukołowym podwoziem z płozą ogonową. Konstrukcja samolotu była typowa dla tamtych czasów – mieszana metalowo-drewniana z pokryciem głównie płóciennym. Dwudźwigarowe skrzydło o obrysie prostokątnym z zaokrąglonymi końcówkami miało konstrucję drewnianą, krytą płótnem. Wyposażone było w lotki na całej rozpiętości krawędzi spływu. Skrzydło tworzył zamocowany na baldachimie niewielki centropłat (mieszczący zbiornik paliwa) i dwie części zewnętrzne (prawa i lewa połówka), mocowane do kadłuba zastrzałami w kształcie litery V. Połówki skrzydła były składane do tyłu wzdłuż kadłuba poprzez obrót wokół osi w węźle mocowania tylnego dźwigara. Zmniejszało to znakomicie przestrzeń potrzebną do hangarowania samolotu. Kadłub o konstrukcji kratownicowej spawanej z rur stalowych kryty był w części przedniej i górnej (aż do usterzenia) blachą duralową, a w pozostałej płótnem. Usterzenie samolotu – podobne do zastosowanego w modelu HS-8/29a (inaczej HS-8/32) – było klasyczne, przy czym stateczniki poziome wsparte były do kadłuba pojedynczymi zastrzałami i usztywnione cięgnami z drutu. Stateczniki poziome miały konstrukcję drewnianą, a statecznik pionowy i stery konstrukcję metalową. Całość kryta była płótnem. Kabiny załogi były odkryte, osłonięte z przodu wiatrochronami. W obu znajdował się komplet sterownic i przyrządów pilotażowo-nawigacyjnych. Samolot miał stałe dwukołowe podwozie z płozą ogonową. W maszynach seryjnych koła główne osłonięte były owiewkami.

Prototyp HS-9, oznaczony cywilną rejestracją A-124 (potem OE-ANA), otrzymał jeszcze brytyjski silnik rzędowy typu De Havilland “Gipsy” I. Taki sam silnik napędzał też drugi egzemplarz (rejestracja A-144, potem OE-DJH), który został sprzedany do Wielkiej Brytanii (latał tam z rejestracją G-AGAK). W samolotach seryjnych, oznaczonych HS-9/32 (w niektórych publikacjach spotyka się też pisownię HS-932), zastosowano niemiecki 7-cylindrowy silnik gwiazdowy typu Siemens Sh-14a o mocy 150 KM, napędzający 2-łopatowe śmigło. Silnik otrzymał osłonę typu NACA. Z braku wystarczających mocy wytwórczych fabryki Hopfnera maszyny seryjne budowane były w zakładach koncernu zbrojeniowego Hirtenberger Patronen w Hirtenberg. W sumie zbudowano 9 egzemplarzy, z czego cztery zostały w 1935 roku zakupione przez austriackie lotnictwo wojskowe, gdzie służyły jako maszyny szkolne. Oznaczone tam były rejestracjami cywilnymi OE-TOH, OE-TUH, OE-TAO i OE-TEO i wojskowymi numerami ewidencyjnymi (tzw. Dienst Nummer, DNr.) – odpowiednio – 425, 426, 427 i 428.

W 1935 roku zbudowano jeszcze jeden egzemplarz HS-9, różniący się od dotychczasowych zmodyfikowanym usterzeniem (z powiększonymi sterami kierunku i wysokości), lotkami i zastrzałami podwozia, wzmocnionymi zastrzałami skrzydeł oraz brakiem osłon na kołach i silniku. Samolot, oznaczony HS-9/35 (lub HS-935), zakupiony został przez Fliegertruppen des Österreichischen Bundesheeres, gdzie otrzymał rejestrację OE-TAR i DNr. 434.

Po aneksji Austrii przez Niemcy w marcu 1938 roku okupanci przejęli większość austriackiego uzbrojenia i innego sprzętu, w tym także samoloty. Jeśli chodzi o wojskowe maszyny HS-9, to wszystkie zostały wcielone do Nationalsozialistisches Fliegerkorps (NSFK), gdzie przez kilka lat z powodzeniem służyły do szkolenia pilotów.

---

Dane taktyczno-techniczne:

Konstrukcja: jednosilnikowy dwumiejscowy górnopłat zastrzałowy typu “parasol” z odkrytymi kabinami i stałym trójpodporowym dwukołowym podwoziem z płozą ogonową. W HS-9/32 koła główne osłonięte owiewkami. Konstrukcja mieszana metalowo-drewniana, kryta blachą i płótnem. Usterzenie klasyczne, stateczniki poziome wsparte zastrzałami i wzmocnione naciągami. Zapas paliwa 132 litry.

Wymiary

rozpiętość 10,96 m

długość 8,02 m

wysokość 2,39 m

powierzchnia nośna 18,00 m²

Masy

masa własna 570 kg

masa startowa 860 kg

Obciążenia

obciążenie powierzchni nośnej 47,78 kg/m²

obciążenie mocy 7,82 kg/kW (5,73 kg/KM)

Osiągi

prędkość maksymalna 190 km/h

prędkość przelotowa 170 km/h

prędkość lądowania 70 km/h

czas wznoszenia na wysokość 1000 m – 4 minuty 30 sekund

pułap praktyczny 4400 m

zasięg 400 km

Napęd: jeden 7-cylindrowy silnik gwiazdowy, chłodzony powietrzem, typu Siemens Sh-14a o mocy maksymalnej po 110 kW (150 KM) i mocy nominalnej po 92 kW (125 KM) każdy, napędzający 2-łopatowe drewniane śmigło o stałym skoku

Uzbrojenie: brak

Załoga: 2 osoby (instruktor + uczeń)

Wytwórnia: Hopfner Flugzeugbau, Aspern, Austria oraz Hirtenberger Patronen, Zündhutchen und Metallwarenfabrik A.G., Hirtenberg, Austria

Produkcja: 2 prototypy HS-9/32 + 9 egzemplarzy seryjnych HS-9/32 + 1 egzemplarz HS-9/35

Użytkownicy: Austria, Niemcy (NFSK)

Oznaczenie   wersji	Rejestracja   cywilna	Wojskowy numer   ewidencyjny   (DNr.)	Ilość
HS-9/32	OE-TOH	425	4
	OE-TUH	426
	OE-TAO	427
	OE-TEO	428
HS-9/35	OE-TAR	434	1