Regia Aeronautica w Bitwie o Anglię. Corpo Aereo Italiano

Autor Leszek Wieliczko

W połowie 1940 roku, po klęsce Francji, włoskie siły zbrojne zaangażowane były w walki z siłami brytyjskimi na obszarze Morza Śródziemnego, na pustyniach Afryki Północnej i we wschodniej Afryce. Dla Benito Mussoliniego, przywódcy faszystowskiej Italii, było jednak jasne, że losy brytyjskiego imperium rozstrzygną się w zachodniej Europie, nad Wyspami Brytyjskimi, gdzie właśnie ruszała potężna niemiecka ofensywa lotnicza skierowana przeciwko macierzystemu terytorium Zjednoczonego Królestwa. W sierpniu 1940 roku Mussolini postanowił więc wysłać przeciwko Wielkiej Brytanii korpus ekspedycyjny lotnictwa, aby bezpośrednio uczestniczyć w spodziewanym pokonaniu przeciwnika i mieć lepszą pozycję przetargową w późniejszym podziale zdobyczy.

Niemcy – choć bez entuzjazmu – przyjęli włoską propozycję i w dniu 10 września 1940 roku Regia Aeronautica utworzyła z jednostek wydzielonych z 1^a Squadra Aerea korpus ekspedycyjny Corpo Aereo Italiano (CAI) pod dowództwem Gen. Rino Corso-Fougiera. Siły te miały zostać przerzucone do północnej Europy, aby u boku sojusznika wziąć udział w toczącej się nad Anglią bitwie.

Główną siłę ofensywną CAI miały tworzyć dwa pułki bombowe (Stormo): 13^o Stormo BT dowodzony przez Col. C. di Capoa i 43^o Stormo BT pod dowództwem Col. L. Questra. Na wyposażeniu jednostek obu pułków znajdowało się 80 fabrycznie nowych dwusilnikowych średnich bombowców typu FIAT BR.20M “Cicogna”, wydzielonych ze składu 15^a Brigata BT. 13^o Stormo BT miał na stanie 40 samolotów i składał się z dwóch grup (Gruppo): 11^o Gruppo BT pod dowództwem Magg. G. Aini – w składzie dwóch eskadr (Squadriglia) 1^a Squadriglia BT i 4^a Squadriglia BT – oraz 43^o Gruppo BT pod dowództwem Magg. G. Monteleone – złożonej z 3^a Squadriglia BT i 5^a Squadriglia BT. 43^o Stormo BT liczył również 40 samolotów i składał się z 98^o Gruppo BT pod dowództwem Magg. G. Tenti – w składzie eskadr 240^a Squadriglia BT i 241^a Squadriglia BT – oraz 99^o Gruppo BT pod dowództwem Magg. B. Ciccu – złożonej z 242^a Squadriglia BT i 243^a Squadriglia BT. Osłonę myśliwską sił bombowych CAI miały tworzyć jednostki 56^o Stormo CT (dowódca: Col. U. Chiesa): 18^o Gruppo CT pod dowództwem Magg. F. Vosilla z eskadrami 83^a Squadriglia CT, 85^a Squadriglia CT i 95^a Squadriglia CT, licząca 50 dwupłatowych myśliwców typu FIAT CR.42 “Falco” oraz 20^o Gruppo CT dowodzona przez Magg. M. Bonzano z eskadrami 351^a Squadriglia CT, 352^a Squadriglia CT i 353^a Squadriglia CT, uzbrojona w 50 myśliwców nowszego typu FIAT G.50 “Freccia”. Zadania rozpoznawcze wykonywać miała eskadra 5 trzysilnikowych bombowców Cant Z.1007bis (monoderiva) “Alcione” z 172^a Squadriglia RST pod dowództwem Cap. C. Pirelli. W sumie CAI dysponował 80 samolotami bombowymi, 5 rozpoznawczymi oraz 100 myśliwcami. Dodatkowo do zadań transportowych, łącznikowych i kurierskich korpusowi przydzielono 12 samolotów Caproni Ca-133, 1 Savoia-Marchetti SM-75 i 9 Caproni Ca-164.

W czasie, gdy Włosi formowali swój korpus ekspedycyjny, niemiecka Luftwaffe przeżywała ciężkie chwile, których kulminacja nastąpiła 15 września 1940 roku. Zmasowane ataki na Anglię napotkały na bardzo silny opór myśliwców Royal Air Force. W wyniku poniesionych tego dnia ciężkich strat w ludziach i sprzęcie dwa dni później Hitler wydał rozkaz o bezterminowym odroczeniu planowanej operacji desantowej na Anglię. Luftwaffe przeszła do nocnej ofensywy bombowej, nie będąc w stanie wywalczyć przewagi w powietrzu. Bitwa o Anglię weszła w nową fazę.

Pod koniec września Regia Aeronautica rozpoczęła przebazowanie jednostek CAI na lotniska belgijskie. Jako pierwsze do 27 września przeleciały 63 bombowce BR.20M, startując z lotnisk w Piacenza (13^o Stormo) i Cameri (43^o Stormo). 17 kolejnych maszyn, z powodu złych warunków atmosferycznych i problemów w nawigacji, musiało po drodze lądować awaryjnie w przygodnym terenie. 5 z tych samolotów odniosło tak poważne uszkodzenia, że zostały skreślone ze stanu (3 z 43^o Stormo i 2 z 13^o Stormo). Po tym doświadczeniu dowództwo Regia Aeronautica wstrzymało operację i wznowiło dopiero w październiku, po poprawieniu się pogody. Myśliwce 56^o Stormo CT wystartowały z północnych Włoch do Belgii dopiero 17 października, także nie bez strat. Dwa G.50 z 20^o Gruppo zostały zniszczone, zmniejszając stan CAI do 178 maszyn. Całość sił korpusu przebazowała się ostatecznie do Belgii do 22 października 1940 roku. Dyslokacja jednostek CAI była następująca: dowództwo korpusu (Comando CAI) znajdowało się w Brukseli, a dowództwo sił bombowych (Comando Bombardamento CAI) w Chiévres. Tam także umieszczono 37 samolotów jednostek 43^o Stormo BT oraz maszyny rozpoznawcze 172^a Squadriglia RST. 38 dalszych bombowców z 13^o Stormo BT bazowało natomiast w Melsbroek. Dowództwo 56^o Stormo CT rozlokowało się w Maldeghem, wraz z 50 samolotami CR.42 z 18^o Gruppo. 48 myśliwców G.50 z 20^o Gruppo operowało natomiast z lotniska Ursel.

Wszystkie jednostki CAI podporządkowane zostały operacyjnie dowództwu niemieckiej 2 Floty Powietrznej (Luftflotte 2), na czele którego stał Generalfeldmarschall Albert Kesselring. Niemcy zastosowali do oznaczenia włoskich jednostek przyjętą w Luftwaffe terminologię i tak: 13^o Stormo BT otrzymał nazwę KG 13 (Kampfgechwader 13), jego 11^o Gruppo – 11./KG 13, a 43^o Gruppo – 43./KG 13. Analogicznie: 43^o Stormo BT to KG 43, 98^o Gruppo – 98./KG 43, 99^o Gruppo – 99./KG 43, 56^o Stormo CT – JG 56 (Jagdgeschwader 56), 18^o Gruppo – 18./JG 56, 20^o Gruppo – 20./JG 56, a 172^a Squadriglia – 172 Staffel.

Wkrótce po przybyciu do Belgii załogi samolotów włoskich rozpoczęły loty zapoznawcze. Złe warunki atmosferyczne kolejny raz zebrały swoje żniwo: 24 października w Houthem, Lustin i Reisel rozbiły się trzy bombowce BR.20M (numery ewidencyjne MM.21928, MM.21895 i MM.22624) z 13^o Stormo, a 6 lotników poniosło śmierć. Tego samego dnia nadszedł długo oczekiwany moment (szczególnie przez włoską propagandę, żądającą odwetu za naloty samolotów brytyjskich na cele w północnych Włoszech) – pierwszy lot bojowy nad Anglię. W nocy z 24 na 25 października 16 bombowców BR.20M (8 z 13^o Stormo i 8 z 43^o Stormo) wystartowało do nalotu na miasto i port Harwich i Felixtowe we wschodniej Anglii (na północny-wschód od Londynu). Jeden samolot uległ awarii już w czasie startu, bomby na cel zdołała zrzucić mniej więcej połowa załóg, a dwa bombowce rozbiły się w drodze powrotnej już nad belgijskim wybrzeżem, na skutek pobłądzenia i wyczerpania paliwa. Ich załogi uratowały się skokiem na spadochronach. Efekt pierwszego dnia działalności bojowej CAI nie był więc udany – stracono 6 maszyn i kilkanaście osób personelu, zabitych i rannych.

Kolejną akcję – tym razem w ciągu dnia – przeprowadzono 29 października. Wzięło w niej udział 15 bombowców BR.20M z 43^o Stormo, osłanianych przez 73 myśliwce – 39 CR.42 z 18^o Gruppo i 34 G.50 z 20^o Gruppo. Łącznie 88 samolotów. Celem miał być port Ramsgate na wschód od Londynu, na wybrzeżu Dover, w najwęższym miejscu kanału La Manche. Dzięki temu Włosi nie musieli wlatywać w głąb angielskiego terytorium, bronionego w tym miejscu przez myśliwce 11 Fighter Group – najsilniejszej Grupy Myśliwskiej Fighter Command. Zadanie wykonano nie napotykając w powietrzu brytyjskich myśliwców, jedynie kilka samolotów odniosło niegroźne uszkodzenia od ognia artylerii przeciwlotniczej. Włosi mieli nadzwyczajne szczęście, gdyż tego samego dnia Luftwaffe straciła w zaciętych walkach powietrznych 26 samolotów, a RAF 10 myśliwców !

Następne większe operacje Corpo Aereo Italiano przebiegały w skrócie następująco:

1 listopada. Samodzielna dzienna operacja myśliwców z 56^o Stormo. Wzięło w niej udział 26 maszyn G.50 z 20^o Gruppo, patrolując nad Canterbury i Folkestone, oraz 39 dwupłatowych CR.42 z 18^o Gruppo, prowadząc wymiatanie nad Ramsgate, Canterbury i Dover. Napotkano jedynie silny ogień artylerii przeciwlotniczej. Strat własnych nie zanotowano.

5/6 listopada. Nocny nalot 8 bombowców BR.20M na Harwich lub – według innych źródeł – 13 BR.20M z 13^o Stormo na leżące w pobliżu Ipswich. Jeden samolot został uszkodzony.

W dniu 6 listopada miało miejsce wydarzenie, które można potraktować jako swoistą ciekawostkę. Dwupłatowy myśliwiec typu Gloster “Gladiator” z 247. Dywizjonu RAF zaatakował i uszkodził niemieckiego Heinkla 111 i było to – jak się okazało – ostatnie użycie bojowe tych samolotów nad Anglią. Tym samym włoskie FIATy CR.42 stały się jedynymi aktywnie walczącymi w Bitwie dwupłatowymi myśliwcami.

8 listopada. Ofensywna dzienna akcja 22 FIATów G.50 z 20^o Gruppo nad Dungeness, Folkestone, Canterbury i Margate. Napotkano 4 myśliwce RAF, z którymi stoczono krótką walkę, bez strat z obu stron. Było to pierwsze starcie myśliwców Regia Aeronautica z RAF nad Anglią, ale jak się okazało – dla pilotów 20^o Gruppo ostatnie.

10/11 listopada. Nocny nalot 5 FIATów BR.20M z 43^o Stormo na Ramsgate. Efekty nalotu niewielkie, strat nie zanotowano.

11 listopada. Wielka dzienna operacja pod kryptonimem Cinzano. Wraz z jednostkami Luftwaffe zamierzano zaatakować cele u ujścia Tamizy. 5 maszyn Z.1007bis 172^a Squadriglia, osłanianych przez 24 myśliwce G.50 z 20^o Gruppo, miało zaatakować w celach dywersyjnych Great Yarmouth, natomiast główne siły złożone z 10 BR.20M z 99^o Gruppo 43^o Stormo w osłonie 40 CR.42 z 18^o Gruppo miały zbombardować Harwich (jednak wkrótce z powodu awarii zawrócił do bazy jeden bombowiec oraz aż 18 myśliwców, które nie odnalazły własnych bombowców i przerwały misję). Zaalarmowane około godziny 13:30 przez stację radarową w Essex Fighter Command wysłało na przechwycenie wyprawy myśliwce typu Hawker “Hurricane” z dywizjonów nr 17, 46 i 257 – w sumie około 30 maszyn. Dodatkowo – w ostatniej fazie bitwy, nazwanej przez Anglików Spaghetti Party – na odsiecz przybyły jeszcze “Hurricane’y” z 249. Dywizjonu i Supermarine “Spitfire” z 41. Dywizjonu. Po tej walce włoscy piloci myśliwscy z 18^o Gruppo zgłosili zestrzelenie 9 “Hurricane’ów” na pewno i 4 prawdopodobnie, a strzelcy pokładowi z bombowców 99^o Gruppo dalszego “Hurricana” zestrzelonego na pewno. Dokumenty RAF nie wymieniają jednak żadnych strat tego dnia ! Z kolei piloci brytyjscy zgłosili po walce zniszczenie wszystkich 10 bombowców BR.20M i 4 myśliwców CR.42 na pewno, 3 myśliwców CR.42 prawdopodobnie i uszkodzenie 2 dalszych myśliwców i jednego BR.20M. Także i te liczby były mocno przesadzone: Włosi stracili trzy myśliwce CR.42 zestrzelone nad Anglią (z tego dwa – o numerach ewidencyjnych/taktycznych MM.6976/85-16 z 85^a Squadriglia i MM.5701/95-13 z 95^a Squadriglia – przymusowo lądowały po odniesieniu uszkodzeń. Ten drugi – pilotowany przez Serg. Pietro Salvatori – został następnie naprawiony, otrzymał numer ewidencyjny RAF BT474, a obecnie jest eksponatem Battle of Britain Museum w Hendon) oraz trzy (według innych źródeł – pięć) bombowce BR.20M (jeden – o numerze MM.22621/243-2 z 243^a Squadriglia – lądował przymusowo koło Tangham Forest w Anglii, a dwa wpadły do morza). Ponadto na skutek wyczerpania paliwa wszystkie 19 myśliwców lądowało przymusowo w przygodnym terenie w Belgii, z czego 10 odniosło bardzo poważne uszkodzenia i zostało wyłączonych z działań bojowych. Ciężkie uszkodzenia odniosły też trzy dalsze BR.20M (jeden z nich np. lądował bez podwozia).

Brytyjskie myśliwce atakowały tylko formację zmierzającą na Harwich, natomiast grupa dywersyjna atakująca Great Yarmouth nie spotkała przeciwnika w powietrzu. Była to pierwsza i zarazem ostatnia akcja bojowa samolotów Cant Z.1007bis w całej kampanii. Po tej walce dowództwo CAI postanowiło kontynuować naloty bombowe już tylko w nocy.

17/18 listopada. Nocny nalot 6 BR.20M z 43^o Stormo na Harwich.

20 listopada. Przedpołudniowy nalot jednego (!) BR.20M z 13^o Stormo na Norwich. Włoski bombowiec nie odnalazł celu w chmurach i mgle.

20/21 listopada. Nocne naloty 12 BR.20M z 13^o Stormo na Harwich i Ipswich. Jeden bombowiec (nr ewid. MM.22257) padł łupem nocnego myśliwca RAF.

23 listopada. Drugie i ostatnie zarazem spotkanie włoskich myśliwców z 18^o Gruppo z myśliwcami RAF. 29 FIATów CR.42 z 18^o Gruppo patrolowało w rejonie Margate i Dungeness, osłanianych przez 24 FIATy G.50 z 20^o Gruppo. W rejonie Dover “Falco” zostały zaatakowane przez 12 “Spitfire’ów” z dywizjonu nr 603 – trzeciej najskuteczniejszej jednostki myśliwskiej Fighter Command w okresie czerwiec-listopad 1940 roku ! Brytyjscy piloci zgłosili po walce zestrzelenie 7 FIATów na pewo i 4 prawdopodobnie, bez strat własnych. Z kolei włoscy piloci zgłosili zniszczenie 5 “Spitfire’ów” na pewno i 2 prawdopodobnie, przy stratach własnych 2 samolotów. Dokumenty RAF nie wymieniają tego dnia żadnych strat 603. Dywizjonu oprócz lekkich uszkodzeń jednego samolotu, natomiast dowództwo CAI musiało skreślić ze stanu dwa CR.42 zestrzelone przez Brytyjczyków i trzy dalsze, które na skutek odniesionych w walce uszkodzeń lądowały przymusowo we Francji. Około 10 dalszych CR.42 odniosło lżejsze uszkodzenia, a trzej piloci zostali ranni.

25 listopada. Lot patrolowy 25 FIATów CR.42 z 18^o Gruppo w rejonie Eastchurch. Akcja przerwana z powodu złych warunków atmosferycznych.

27/28 listopada. Nocny nalot 6 BR.20M z 13^o Stormo na Ipswich.

28 listopada. Lot patrolowy 56^o Stormo w rejon Ashford, Maidstone i Dungeness. W akcji wzięło udział 23 G.50 z 20^o Gruppo i 24 CR.42 z 18^o Gruppo. Nie napotkano myśliwców RAF.

29/30 listopada. Nocny nalot 10 BR.20M z 13^o Stormo na Yarmouth, Harwich, Lowestoft i ponownie Ipswich. Ciężko uszkodzony przez ogień artylerii przeciwlotniczej bombowiec nr ewid. MM.21908 rozbił się przy lądowaniu.

5/6 grudnia. Kolejny nocny nalot 12 BR.20M z 13^o Stormo na Ipswich.

13/14 grudnia. Nocny nalot 17 BR.20M z 13^o i 43^o Stormo na Harwich. Jeden bombowiec został uszkodzony przez ogień artylerii przeciwlotniczej.

21/22 grudnia. Kolejny nocny nalot 6 BR.20M z 13^o i 43^o Stormo na Harwich. Jeden bombowiec został uszkodzony, ale tym razem najprawdopodobniej przez brytyjski myśliwiec nocny.

22/23 grudnia. Nocny nalot 6 BR.20M z 43^o Gruppo 13^o Stormo na Harwich. Bez strat własnych. Była to ostatnia akcja bojowa CAI nad Wielką Brytanią w 1940 roku.

2/3 stycznia 1941 roku. Ostatnia akcja ofensywna CAI nad Anglią. 5 bombowców BR.20M zaatakowało w nocnym nalocie Ipswich.

W tym czasie był już jednak oczywiste, że Luftwaffe przegrała Bitwę o Anglię i dalsza obecność CAI w Belgii stała się zbyteczna, tym bardziej, że Regia Aeronautica potrzebowała wszystkich dostępnych samolotów na Bałkanach i w Północnej Afryce. Kilka dni później większość sił korpusu rozpoczęła więc powrót do Włoch (np. bombowce 43^o Stormo BT wróciły do Lonate Pozzolo 10 stycznia, a kilka dni później odleciały do Vicenzy maszyny 13^o Stormo BT). Najdłużej – aż do kwietnia 1941 roku – pozostały w Belgii myśliwce FIAT G.50 z 20^o Gruppo 56^o Stormo. Operowały najpierw z Maldeghem, a następnie z Desvres, wykonując loty na wymiatanie głównie w rejon Dunkierki i Calais. Nie napotkano już jednak przeciwnika w powietrzu i 15 kwietnia 1941 roku ostatnie eskadry włoskie – 352^a i 353^a Squadriglia – powróciły do Włoch.

Efekty kilkumiesięcznych włoskich działań przeciwko Anglii nie były imponujące. Bombowce FIAT BR.20M obu Stormo BT wykonały łącznie 137 lotów, w tym 102 ofensywne (z czego tylko 25 w ciągu dnia). Wylatano 315 godzin i zrzucono 54320 kg bomb (z czego zaledwie 59 godzin i 9450 kg bomb w akcjach dziennych). Oficjalnie stracono w walkach tylko 3 bombowce i 15 członków personelu latającego, ale w rzeczywistości – i po uwzględnieniu strat nie tylko bojowych – straty wyniosły aż około 25% stanu. Strzelcy pokładowi bombowców zgłosili zestrzelenie 1 samolotu brytyjskiego, co jednak mijało sie z prawdą. Myśliwce FIAT CR.42 i G.50 56^o Stormo CT wykonały natomiast do końca 1940 roku 934 loty operacyjne w łącznym czasie 1470 godzin. Na akcje ofensywne przypadało 454 loty (z tego 234 w eskorcie własnych i niemieckich bombowców oraz 220 na wymiatanie), na akcje defensywne zaś 480. Przy oficjalnej stracie 5 maszyn i tyluż pilotów włoscy myśliwcy mieli zestrzelić 14 samolotów RAF na pewno i 5 dalszych prawdopodobnie. Brytyjskie źródła nie przyznają pilotom CAI ani jednego zwycięstwa, a rzeczywiste straty 56^o Stormo wyniosły co najmniej kilkanaście myśliwców zestrzelonych i spisanych ze stanu na skutek uszkodzeń. Wiele dalszych odniosło lżejsze uszkodzenia. Piloci 20^o Gruppo CT, którzy pozostali dłużej w Belgii, wylatali w okresie od 1 stycznia do 15 kwietnia 1941 roku łącznie 853 godziny w 662 lotach (z tej liczby 491 to loty patrolowe, 157 na przechwycenie atakujących samolotów RAF i 14 do osłony statków na Kanale). W tym przypadku dokumenty RAF i CAI są zgodne: zero strat i zero zwycięstw. Natomiast Canty 172^a Squadriglia RST spędziły w powietrzu łącznie 20 godzin, a jeden z nich (czyli 20% stanu !) został pomyłkowo zestrzelony przez niemiecką artylerię przeciwlotniczą podczas powrotu do Włoch.

Przyczyn tak mizernych rezultatów było wiele. Przede wszystkim zdecydowana większość włoskich samolotów to maszyny przestarzałe, słabo uzbrojone i źle wyposażone. Karabiny maszynowe Breda-SAFAT kalibru 12,7 mm miały małą szybkostrzelność. Samoloty nie miały instalacji przeciwoblodzeniowej, opancerzenia kabin i ochrony zbiorników paliwa, część nie miała także radiostacji (a istniejące pracowały na częstotliwościach innych niż niemieckie). Niedostateczne było wyposażenie w przyrządy pilotażowo-nawigacyjne. Ponadto wiele urządzeń i podzespołów nie wytrzymywało eksploatacji w trudnych warunkach zachodnioeuropejskiej jesieni i zimy. Włosi nie wysłali przeciwko Anglii swoich najnowocześniejszych wówczas myśliwców Macchi MC.200 “Saetta” lecz przestarzałe dwupłaty CR.42 i niewiele od nich lepsze jednopłatowe G.50. Jedyne naprawdę nowoczesne bombowce Cant Z.1007bis “Alcione” wzięły udział tylko w jednym locie bojowym nad Anglię, większość zadań wykonując na własnym terytorium jako maszyny transportowe i kurierskie. Ponadto było ich tylko 5 sztuk.

Również umiejętności włoskich lotników okazały się daleko niewystarczające. Większość z nich nie była przeszkolona do lotów nocnych, a tylko nieliczni mieli doświadczenie bojowe. Ponadto dotychczasowym głównym przeciwnikiem myśliwców Regia Aeronautica były dwupłatowe “Gladiatory”, podczas gdy nad Anglią napotkano nowoczesne, szybkie i silnie uzbrojone “Hurricane’y” i “Spifire’y”, pilotowane przez zmęczonych, ale zaprawionych w bojach z o wiele groźniejszym przeciwnikiem lotników RAF. Nieznajomość terenu, kiepskie wyszkolenie nawigatorów załóg bombowych i złe warunki atmosferyczne (deszczowe chmury, mgły, wcześnie zapadający zmrok) mocno ograniczyły także skuteczność nalotów bombowych. Szwankowało także morale Włochów, co owocowało szybkim wycofywaniem się z pola walki lub nieangażowaniem własnych sił mimo kontaktu wzrokowego z przeciwnikiem. Często posiłkowano się eskortą niemieckich myśliwców. To wszystko nie przysporzyło Corpo Aereo Italiano i całej Regia Aeronautica sławy i szacunku i to zarówno u przeciwników, jak i ich niemieckich sojuszników.

Zawiodło także włoskie dowództwo. Cały CAI stanowił znaczącą siłę, nawet uwzględniając wszystkie jego słabości. Rzadko jednak angażowano do akcji bojowych więcej niż kilkanaście samolotów jednorazowo, a ataku całością sił nie przeprowadzono nigdy. Nie potrafiono także wykorzystać potencjału nielicznych nowoczesnych Cantów Z.1007bis. Szwankowało również dowodzenie formacjami w powietrzu i dała o sobie znać zła taktyka prowadzenia walk, tkwiąca korzeniami w epoce powolnych dwupłatów.

To wszystko spowodowało, że udział Regia Aeronautica w Bitwie o Anglię miał marginalne znaczenie dla toczącej się bitwy. Włosi zaangażowali się w tą kampanię z przyczyn przede wszystkim politycznych i militarne efekty ich działań były praktycznie żadne.

---

UWAGA: podstawową jednostką taktyczną Regia Aeronautica w omawianym okresie była Gruppo (grupa). Gruppo dzieliła się zwykle na dwie (w przypadku lotnictwa bombowego) lub trzy (w przypadku lotnictwa myśliwskiego) Squadriglie (eskadry). Z kolei dwie Gruppi tworzyły Stormo (pułk). Pułki były formacjami o jednolitym przeznaczeniu i liczyły w zależności od rodzaju około 24-54 samolotów. Z kolei grupy były jednostkami o jednolitym wyposażeniu i liczyły około 12-27 samolotów. Istniały również samodzielne (Autonomo) grupy i eskadry, podległe pułkowi lub dowództwu operacyjnemu na obszarze ich działania.

Wszystkie jednostki od momentu wybuchu wojny oznaczano cyframi arabskimi oraz dodatkowymi literami identyfikującymi ich rodzaj (przeznaczenie).

Skróty użyte w powyższym tekście oznaczają:

CAI – Corpo Aereo Italiano = Włoski Korpus Lotniczy

Stormo BT – Stormo Bombardamento Terrestre = Pułk Bombowy (Lądowy)

Gruppo BT – Gruppo Bombardamento Terrestre = Grupa Bombowa (Lądowa)

Squadriglia BT – Squadriglia Bombardamento Terrestre = Eskadra Bombowa (Lądowa)

Stormo CT – Stormo Caccia Terrestre = Pułk Myśliwski (Lądowy)

Gruppo CT – Gruppo Caccia Terrestre = Grupa Myśliwska (Lądowa)

Squadriglia CT – Squadriglia Caccia Terrestre = Eskadra Myśliwska (Lądowa)

Squadriglia RST – Squadriglia Ricognizione Strategica Terrestre = Eskadra Rozpoznania Strategicznego (Lądowa)

Gen. – Generale = generał

Col. – Colonello = pułkownik

Magg. – Maggiore = major

Cap. – Capitano = kapitan

Serg. – Sergente = sierżant