Tachikawa Ki-94
Autor Leszek Wieliczko
W połowie 1942 roku Koku Hombu rozpoczęło wstępne rozmowy z przedstawicielami firmy Tachikawa na temat możliwości zbudowania silnie uzbrojonego wysokościowego samolotu myśliwskiego. Armia oczekiwała samolotu wyposażonego w ciśnieniową kabinę pilota i zdolnego do osiągnięcia prędkości maksymalnej 800 km/h i zasięgu maksymalnego 3000 km. Jakkolwiek wymagania te były nieprawdopodobnie trudne do spełnienia, w wytwórni Tachikawa – mającej duże doświadczenie w budowie samolotów wysokościowych – przystąpiono do opracowania projektu takiego samolotu. W tym samym czasie Koku Hombu zleciło firmie Nakajima opracowanie rezerwowego projektu na wypadek niepowodzenia Tachikawy – nieco prostszego i o niższych osiągach myśliwca wysokościowego Ki-87.
Myśliwiec zaprojektowany w wytwórni Tachikawa otrzymał skrótowe oznaczenie Lotnictwa Armii Ki-94 i nazwę Shisaku Kokodo Kyokuchi Sentoki, czyli Doświadczalny Wysokościowy Przechwytujący Samolot Myśliwski (ang. Army Experimental High-Altitude Interceptor Fighter). Była to bardzo niekonwencjonalna konstrukcja w układzie dwukadłubowym z obszerną gondolą kadłubową, mieszczącą ciśnieniową kabinę pilota i dwa potężne 18-cylindrowe silniki gwiazdowe z turbosprężarkami typu Mitsubishi Ha-211Ru o mocy po 2200 KM – jeden z przodu, a drugi z tyłu gondoli. Silniki miały napędzać 4-łopatowe śmigła – jedno ciągnące i jedno pchające. Planowano trójkołowe chowane podwozie z kołem przednim. Proponowane uzbrojenie miało się składać z dwóch działek kalibru 37 mm i dwóch kalibru 30 mm oraz maksymalnie 1000 kg bomb. Spodziewano się uzyskać prędkość maksymalną rzędu 780-790 km/h na wysokości 10000 m, pułap maksymalny 14000 m i rewelacyjny czas wznoszenia na wysokość 10000 m – niecałe 10 minut. Masa startowa samolotu miała wynosić 9400 kg.

(rysunek: Muneo Hosaka)
Pod koniec 1943 roku zbudowano pełnowymiarową drewnianą makietę Ki-94, lecz prac nad tą konstrukcją nie kontynuowano. Wydział Techniczny Koku Hombu zalecił rezygnację z projektu ze względu na zbyt duże skomplikowanie konstrukcji i mało prawdopodobne do uzyskania wyliczone osiągi.
Wkrótce potem Tachikawa otrzymała propozycję zbudowania prostszego samolotu, według tych samych wymagań co Ki-87 firmy Nakajima. Tym razem miał to być jednosilnikowy jednomiejscowy dolnopłat w układzie klasycznym, z ciśnieniową kabiną umieszczoną nieco z tyłu kadłuba, za krawędzią spływu skrzydeł. Skrzydła miały otrzymać profil laminarny. Do napędu zastosowano silnik typu Nakajima Ha-44 (inaczej Ha-219Ru) wyposażony w turbosprężarkę, chłodzony wentylatorem umieszczonym przed pierwszą gwiazdą cylindrów. Przewidywano 6-łopatowe śmigło o wysokiej sprawności, chowane podwozie z kołem tylnym, silne uzbrojenie strzeleckie złożone z czterech działek oraz możliwość podwieszania pod kadłubem jednej bomby o masie do 500 kg.
Nowy projekt został zaakceptowany przez Koku Hombu i otrzymał oznaczenie Ki-94-II (tym samym poprzedni projekt dwukadłubowego Ki-94 oznaczono dla odróżnienia Ki-94-I). Armia zamówiła trzy prototypy do prób w locie, jeden do testów statycznych oraz 18 maszyn serii wstępnej. Pierwszy prototyp Ki-94-II miał być gotowy 20 lipca 1945 roku, ale ostatecznie zakończono jego budowę dwa tygodnie później. Samolot otrzymał zastępcze śmigło 4-łopatowe, gdyż planowane 6-łopatowe nie było jeszcze wówczas dostępne. Zamierzano je zainstalować dopiero na drugim prototypie, który był w zaawansowanym stadium budowy w momencie klęski Japonii. Kapitulacja Cesarstwa w dniu 15 sierpnia 1945 roku uniemożliwiła również oblot pierwszego prototypu, który planowano wykonać trzy dni później.
Dalszym rozwinięciem myśliwca wysokościowego Ki-94-II projektowanym tuż przed zakończeniem wojny miał być samolot myśliwski Ki-104, tym razem przeznaczony do operowania na średnim pułapie. Nie wyszedł on jednak poza stadium projektu wstępnego.
Jedyny zbudowany prototyp Ki-94-II został zdobyty przez Amerykanów i po wojnie przewieziono go do bazy Middleton w USA. Samolot otrzymał tymczasowy numer ewidencyjny T.2-150 (FE-150) i miał zostać poddany próbom w locie. Jednak w sierpniu 1946 roku wstrzymano wszelkie prace remontowe przy samolocie, zamierzając go następnie przekazać do któregoś z muzeów lotniczych. Dlasze losy tej maszyny nie są znane – w 1949 roku urywa się po niej wszelki ślad w zachowanych dokumentach. Prawdopodobnie prototyp Ki-94-II został złomowany.
Dane taktyczno-techniczne samolotów Tachikawa Ki-94 (projektowane):
Konstrukcja: Ki-94-I – dwusilnikowy jednomiejscowy dolnopłat wolnonośny w układzie dwukadłubowym z centralną gondolą kadłubową, z zakrytą ciśnieniową kabiną i trójkołowym chowanym podwoziem z kołem przednim. Konstrukcja metalowa. Usterzenie wolnonośne z podwójnymi statecznikami pionowymi.
Ki-94-II – jednosilnikowy jednomiejscowy dolnopłat wolnonośny z zakrytą ciśnieniową kabiną i trójkołowym chowanym podwoziem z kółkiem ogonowym. Konstrukcja metalowa. Usterzenie klasyczne, wolnonośne.
Ki-94-I | Ki-94-II | |
UWAGI | projekt | prototyp |
WYMIARY | ||
rozpiętość [m] | 15,00 | 14,00 |
długość [m] | 13,05 | 12,00 |
wysokość [m] | 3,85 | 4,61 |
powierzchnia nośna [m2] | 37,00 | 28,00 |
MASY | ||
masa własna [kg] | – | 4690(1) |
masa startowa [kg] | 8800 | 6450(2) |
masa startowa maksymalna [kg] | 9400 | 6956 |
OBCIĄŻENIA | ||
obciążenie powierzchni nośnej normalne [kg/m2] | 237,84 | 230,36 |
obciążenie powierzchni nośnej maksymalne [kg/m2] | 254,05 | 248,43 |
obciążenie mocy normalne [kg/kW (kg/KM)] | 2,72 (2,00) | 3,58 (2,63) |
obciążenie mocy maksymalne [kg/kW (kg/KM)] | 2,90 (2,14) | 3,86 (2,84) |
OSIĄGI | ||
prędkość maksymalna [km/h] na wysokości [m] | – | 712(3) 12000 |
prędkość maksymalna [km/h] na wysokości 10000 m | 790 | 670 |
prędkość maksymalna [km/h] na wysokości 0 m | – | 486 |
prędkość przelotowa [km/h] na wysokości 9000 m | – | 440 |
czas wznoszenia [min, s] na wysokość [m] | – – 9′ 56” 10000 – – | 7′ 50” 5000 17′ 38” 10000 24′ 13” 12000 |
pułap maksymalny [m] | 14000 | 14680 |
pułap operacyjny [m] | – | 13000 |
zasięg [km] | – | 2100(4) |
długotrwałość lotu maksymalna [h] | – | 3,33 |
ZAŁOGA | 1 | 1 |
Przypisy do tabeli: (1) – wg [3] 4637 kg; (2) – wg [2] 6400 kg, a wg [3] 6427 kg; (3) – wg [2] 705 km/h, a wg [3] 720 km/h; (4) – wg [3] 2200 km; |
Napęd: Ki-94-I – dwa 18-cylindrowe silniki gwiazdowe w układzie podwójnej gwiazdy, chłodzone powietrzem, typu Mitsubishi Ha-211Ru, z turbosprężarkami, o mocy po 1618 kW (2200 KM) każdy, napędzające 4-łopatowe metalowe śmigła przestawialne (jedno ciągnące i jedno pchające)
Ki-94-II – jeden 18-cylindrowy silnik gwiazdowy w układzie podwójnej gwiazdy, chłodzony powietrzem, typu Nakajima Ha-44-12 (inaczej Ha-219Ru), z turbosprężarką, o maksymalnej mocy startowej 1802 kW (2450 KM) i mocy 1500 kW (2040 KM) na wysokości 11000 m, napędzający 4-łopatowe metalowe śmigło przestawialne (w maszynach seryjnych planowano śmigło 6-łopatowe)
Uzbrojenie: Ki-94-I – dwa stałe działka kalibru 37 mm typu Ho-203 w gondolkach pod skrzydłami, dwa stałe działka kalibru 30 mm typu Ho-105 w skrzydłach oraz dwie bomby o masie maksymalnej po 500 kg na zewnętrznych zaczepach pod kadłubem lub skrzydłami
Ki-94-II – dwa stałe działka kalibru 30 mm typu Ho-105, dwa stałe działka kalibru 20 mm typu Ho-5 (wszystkie w skrzydłach) oraz jedna bomba o masie maksymalnej do 500 kg na zewnętrznym zaczepie pod kadłubem

Wytwórnia: Tachikawa Hikoki Kabushiki Kaisha, Tachikawa, Japonia
Produkcja: 2 prototypy Ki-94-II (w tym jeden niekomletny)
Użytkownicy: Japonia (IJAAF), USA
Wykaz literatury:
1. R. J. Francillon „Japanese Aircraft of the Pacific War”, Naval Institute Press, Annapolis, Maryland, USA, 1995
2. W. Green „War Planes of the Second World War”, MacDonald, London, 1960-68
3. Sh. Nohara „The Xplanes of Imperial Japanese Army & Navy 1924-45”, Green Arrow, Japonia, 2000
4. Hikoki-1946 (https://www.j-aircraft.org/xplanes/index.html)